یادگیری شنای موزون؛ آموختن زبانی دیگر

افسانه بهروز (عضو کمیته فنی شنای موزون)

    در برخورد با نام رشته “شنای موزون” (synchronized Swimming) دو کلمه “شنا” و “موزون” توجه ما را به خودشان جلب می کنند. “شنا” ورزشی پویاست که هدف آن پیشروی و تکنیک آن استفاده بهینه از اندام ها برای نیل به هدف می باشد و اما کلمه موزون که دو نوع هماهنگی در آن مستتر است هماهنگی با موزیک و هماهنگی با شناگر یا شناگران دیگر، بنابراین تصوری از پیشروی با تکنیک و اصولی معین به اضافه انجام حرکاتی برگرفته از ژیمناستیک و به همراه هماهنگی با موزیک و سایر شناگران، بیانگر شنای موزون خواهد بود.

در نگاه اول آموختن این رشته بسیار دشوار به نظر می رسد اما خوشبختانه با تقسیم بندی حرکات آن در می یابیم که نه تنها آموختنش غیر ممکن نیست بلکه بسیار ساده می نماید. از این رو در این مقاله یادگیری شنای موزون را به آموختن زبانی دیگر تمثیل زده ایم و اجزای آن را معادل اجزای تشکیل دهنده زبان ( الفباء، هجاها، کلمات، عبارات و در نهایت جملات) طبقه بندی نموده ایم. قبل از هر چیز خوب است بدانید رقابتهای شنای موزون سه دسته می باشند: “فیگور” ، “روتین فنی”، کاملترین مرحله آن “روتین آزاد”.

برای آموختن این رشته بهتر است با اجزاء آن در مرحله یادگیری آشنا شوید:

کوچکترین بخش شنای موزون “وضعیت پایه” (Basic Position ) نام دارد و طبق تمثیل ما وضعیت های پایه همان حروف الفبای زبان (Alphabet) هستند. این رشته شامل 19 وضعیت پایه می باشد که بعضی از این وضعیت ها خود شامل چند حالت می باشند. مثلا وضعیت تک پای باله (Ballet Leg Single ) دو حالت در سطح آب (Surface) و غوطه ور در آب (Submerged ) را شامل می شود (شکل 1) در اجرای وضعیت پایه مطابق توضیحات آن،  شناگر بدن خود را در موقعیت های معین قرار می دهد و همواره سعی بر آن دارد که وضعیت بدنش را با حرکات پارویی دست (Sculling ) در آن حالت حفظ کند و در نهایت کنترل و بدون تقلا، بهترین ارتفاع مورد نظر در آن وضعیت را حفظ نموده و طرح زوایایی که اجزاء بدنش می بایست ایجاد نمایند را به طور کاملا کشیده به نمایش بگذارد. جا دارد توضیحی در ارتباط با تعریف ارتفاع در این رشته ارائه نماییم. ارتفاع با مقیاس میزان فاصله مفصل ران تا سطح آب سنجیده می شود. در اکثر موارد هر چه این فاصله کمتر باشد بیانگر ارتفاع بهتر است.

شکل 1: نمونه ای از وضعیت پایه

وضعیت تک پای باله- در سطح آب Surface Ballet Leg Single Position

وضعیت تک پای باله- غوطه ور در آب Submerged Ballet Leg Single Position

در اینجا لازم است تعریف جدیدی بیان نماییم. تبدیل یک وضعیت پایه به وضعیت پایه دیگر را اصطلاحا “انتقال” (Transtion  ) می نامند. در یک انتقال پس از اینکه شناگر به درستی در وضعیت پایه اول قرار گرفت سعی می نماید که با حفظ ارتفاع ( به استثنا موارد خاص) با کنترل و بدون تقلا اجزاء بدن خود را به نحوی جا نماید که با طی بهترین مسیر به وضعیت پایه دوم برسد و آن را  به بهترین شکل به نمایش بگذارد. عموما در توضیحات مربوط به انتقالها تعریفی از ارتفاع و نحوه قرارگیری بدن در وضعیت جدید وجود دارد. در مجموع 181 انتقال وجود دارد که با توجه به نحوه قرارگیری بدن در آب به 11 دسته تقسیم بندی می شوند و تک تک این انتقالها دارای ارزش عددی (Numerical Value )(NV) می باشند. در جدول شماره 1 تنها اشاره ای به عناوین این دسته ها و تعداد انتقالهای موجود در هر کدام خواهیم داشت. حال مثالی از یک نمونه انتقال می آوریم: شروع از وضعیت Layout Back و تبدیل آن به Surface Bent Knee(sailboat) . این انتقال در دسته اول قرار دارد.

شکل 2: نمونه ای از یک انتقال- تبدیل از وضعیت اول به وضعیت دوم

پس از آشنایی با انتقالها به بخش دیگر شنای موزون که در سطحی کاملتر از وضعیت پایه قرار دارد می رسیم. این بخش “حرکت پایه” (Basic Movement ) نامیده می شود. در تمثیل شنای موزون به دستور زبان، حرکت پایه هجاها و سیلابها (Syllable) یا به زبان ساده بخشهای کلمات هستند.  اکنون تعریف دقیقتری از حرکت پایه ارائه می نماییم. حرکت پایه یک انتقال و یا ترکیبی از چند انتقال است. شنای موزون شامل 16 حرکت پایه اصلی است که بعضی از آنها متشکل از چند حرکت می باشند. به عنوان مثال حرکت پایه Walkout  که خود شامل دو حالت می باشد : Walkout Back , Walkout Front  . حرکات پایه بخش عمده اجزای فیگورها را تشکیل می دهند ( شکل 3)

شکل 3 : نمونه ای از حرکت پایه – شروع حرکات از چپ به راست می باشد Walk out Front Walk out Back

بخش کاملتر از دو بخش قبلی که به صورت یک رقابت در شنای موزون مطرح است “فیگور” (Figure) نام دارد و در دستور زبان ما همان کلمه (Word) می باشد. فیگورها عموما ترکیبات مختلفی از حرکات پایه و انتقالها هستند که با توجه به تعریف این دو و این نکته از دستور زبان در نهایت هر کلمه با یک حرف آغاز و به یک حرف خاتمه می یابد. با دقت در فیگور در خواهیم یافت که یک فیگور با یک وضعیت پایه آغاز و پس از انتقالهایی که خود شامل وضعیتهای پایه هستند، در انتها با یک وضعیت پایه پایان می پذیرد. در تجزیه و تحلیل فیگورها درخواهیم یافت که با توجه به مجموع ارزش عددی انتقالهای موجود در یک فیگور می توان عددی با عنوان درجه سختی (Difficulty Degree)(DD) به هر کدام از آنها نسبت دهیم تا بدین وسیله فیگورهای دشوار از فیگورهای ساده تر تشخیص داده شوند. درجه سختی از عدد 1/1 در فیگورTuck Somersault Back شکل (4) آغاز و با دقت 1/0 افزایش می یابد و در نهایت به عدد 5/3 در سه فیگور، Spiral , Castle , Cranc می رسد.

شکل 4 : نمونه هایی از چند فیگور

Somersault Back Tuck

فیگورها به 4 دسته تقسیم می شوند و نحوه این تقسیم بندی را می توان بر اساس نوع اولین انتقالی که فیگور توسط آن آغاز می گردد بیان نمود.

دسته اول با کد 100 ( تعداد فیگورهای این دسته 68 عدد می باشد) : شروع از Back Layout  و انتقال به یکی از وضعیتهای پای باله روی آب (Surface Ballet Leg ) نظیر تک یا دوبل Single یا Double  )

دسته دوم با کد 200 ( تعداد فیگورهای این دسته 14 عدد می باشد) : شروع با حرکت یا بخشی از حرکت دولفین (Dolphin)

دسته سوم با کد 300 ( تعداد فیگور های این دسته 90 عدد می باشد) : شروع با بخشی از یک غلظت (Somersault ) و یا یک غلظت کامل نظیرpick , Somersault Back Tuck    Back Somersault و Front pike Somersault

دسته چهارم با کد 400 ( تعداد فیگورهای این دسته 22 عدد می باشد) شروع از Layout Back و تبدیل آن به یکی از انواع Arch ,  یا شروع از وضعیت Front Layout  و تبدیل آن به وضعیتی غیر از Front Pike

فیگورها در مسابقات : هر 4 سال یکبار از جانب فدراسیون جهانی شنا برای 4 رده سنی 12 سال به پایین، 13- 15- 14 سال، 16- 18- 17 سال و (15– 17- 16- 18 سال (نوجوانان )) و 19 سال  به بالا ( بزرگسالان ) فیگورهایی تعیین می شود. این فیگورها برای هر رده سنی در 4 یا 5 گروه دوتایی اعلام می گردد که یک گروه دوتایی از آنها اجباری و باقی گروه ها اختیاری می باشند.

 شناگران در طی این 4 سال در هر مسابقه به اجرای 4 فیگور می پردازند که 2 فیگور آن از گروه اجباری و 2 فیگور دیگر توسط قرعه کشی ظرف مدت 18 الی 72 ساعت قبل از مسابقه تعیین می گردند، به گونه ای که یک گروه از بین سایر گروه های اختیاری انتخاب می گردد.

نشریه رسمی فدراسیون شنای جمهوری اسلامی ایران

شماره 8- تابستان 1384