تاریخچه و قوانین شیرجه

 تاریخچه شیرجه در ایران

بدون تردید هیچ شیرجه رونده‌ای در ایران یاد و خاطره دایو ۱۰ متر استخر قهرمانی شهید شیرودی یا امجدیه سابق را از یاد نبرده است.

این دایو در سال ۱۳۱۹ یعنی در زمان جنگ جهانی دوم در تهران ساخته شد و تا ۶۴ سال بدون استراحت وخستگی مانند کوهی استوار در خدمت قهرمان پروری در رشته شیرجه در ایران بود. چه قهرمانانی که در تاریخ شیرجه ایران مدال آور قهرمانی بودند و چه بچه‌های کوچکی که آرزو داشتند روزی ازبالای این دایو زیبا و سربلند شیرجهه بزنند. ابهت و اقتدار این پدر بزرگ شیرجه که سایه آن نیمی از قهرمانی رامی پوشاند و اصولا به نام سمبل باشگاه امجدیه معروف بود به یاد دارند.

درسال ۱۹۵۱ در اولین دوره بازیهای آسیایی دهلی، دوشیرجه رو افتخار آفرین ایرانی به نام تقی عسگری و منوچهر خموش در این سابقات شرکت کردند که آقای تقی عسگری درعین ناباوری مسئولان ورزش کشور دو مدال نقره در رشته تخته و سکو و برنز در رشته تخته و آقای منوچهر خموش توانست دررشته سکو مقام چهارم را بدست بیاورد. که شروع شیرجه و تمامی تمرینات این ورزشکاران از همین دایو امجدیه انجام می‌شد.

هفت سال بعد در بازیهای آسیایی ۱۹۵۸ توکیو نیز دو شیرجه رونده از ایران با نامهای منوچهر فصیحی و حسن اعظمی صاحب مدال برنز این مسابقات شدند که آقای منوچهر فصیحی در رشته تخته و آقای حسن اعظمی در رشته سکو به این مدالها دست یافتند. همچنین آقای محمود پاکیزه تن برنده مدال طلای بین المللی مسابقات جام اکو در کشور ترکیه و مسابقات مجارستان و رومانی در خاطرات خود نقل می‌کند که ۲۰ سال تمرین در شرایط مختلف جوی حتی در پاییز در استخر قهرمانی و دایو قهرمانی را هرگز فراموش نخواهد کرد.

در سال ۱۹۷۳ در مسابقات ارتشهای جهان که در تهران برگزار شد آقای یدالله باشی مقام اول این مسایقات را بدست آورد.

لازم به ذکر است که تا سال ۱۳۵۳ که استادیوم آزادی افتتاح شد غیر از استخر قهرمانی استخر دیگری وجود نداشت که دایو ده مترداشته باشد.

سالها بعد شاگردان این بزرگان شیرجه مثل آقایان: عباس خلیلی، محمد آذر پی، هادی نیکو نژاد، حسین صدری، سعید خانلری، امید حیدر پور، علی حسینی، حسن لطفی، بهمن فضل الهی و نسل بعد شیرجه ایران: مرحوم عادل میرابیان و غلامرضا خبیری نژاد شرکت کنندگان در مسابقات آسیایی هیرو شیما و خبیری نژاد برنده مدال طلای آسیایی که در حال حاضر سر مربی تیم ملی شیرجه میباشد.

همچنین جوانانی چون: سعید طاقبستانی، سید محمد رضا هدایتی، قائم و فیاض میرابیان قهرمان رقابتهای آسیا پاسفیک چین و همچنین قهرمانی آسیا در بوسان کره جنوبی و مسابقات چند جانبه مصر هم افرادی بودند که افتخارات بزرگ شیرجه را تکمیل کردند و همگی افرادی بودند که بخشی از تمرینات حرفه ای خود را از روی این دایو شروع کردند

در سال ۱۳۸۲ نوجوانانی که در همین استخر ابتدا شنا یاد گرفتند و بعد شروع به تمرین شرجه ، این ورزش زیبا وپر تحرک درعین حال محروم نمودند، برای اولین بار در تاریخ شیرجه کشور از این دایو حرکات سنگین ۵/۳ پشتک، ۵/۳ مهتاب و بالانس سه چرخ را اجرا نمودند که باعث افتخار نویسنده و جامعه شیرجه کشور شدند. این نوجوانان عبارتند از: مجید نظافتی ، سید عماد میر سلطانی ، مرتضی نواب کارگر، حامد مداح، مهدی آقا رضایی و همینطور شیرجه روندگان جوانتری چون امید آزمون، ایمان حامی، سعید محمد خانی، مهدی سلطان زاده، سعید کریمی و حمید کریمی. اینها نوجوانانی بودند که همچون پششکسوتان خود بدون کوچکترین وسایل ایمنی و کمک آموزشی تنها با غیرت و تعصب خود مدارج ترقی را به سرعت طی کردند و وارد اردوی تیم ملی شدند.

به هر حال به علت تعمیرات اساسی استخر و مشکلات مربوط به آن این دایو در تاریخ ۶/اردیبهشت/۱۳۸ در ساعت ۹:۱۰ شب بعد از دو هفته تلاش و تخریب بلدوزر سقوط کرد و خاطرات ۶۴ سال افتخار آفرینی را با خود فرود آورد به طوری که هر روز در استخر قهرمانی در حال تعمیر ، پیرمرد هایی دیده میشدند که با چشمانی اشک آلود در کنار استخر قدم میزنند وخاطرات خود را مرور میکنند.

تاسال ۱۳۵۳ که استخر شیرجه سرپوشیده استادیوم آزادی افتتاح نشده بود و حتی بعد از آن استخر قهرمانی استادیوم شیرودی بهترین استخر برای تمرین شیرجه بود وبه دلیل نزدیک بودن به مرکز شهر (میدان هفت تیر) نقش استعداد یابی و قهرمانی پیروزی زیادی در رشته شنا، شیرجه و واترپلو داشت.

به هر حال خراب شدن و سقوط این دایو مطمئنا هرگز باعث فراموش شدن خاطرات بزرگان شیرجه نخواهد شد و یاد و خاطره آن شیرجه‌های زیبا همیشه در یاد دوستداران آنها خواهد ماند.

 قوانین

بطور کلی در تمام مسابقات رسمی شیرجه قوانینی از طرف فینا به اجرا در می آید که بخشی از آنها را در اختیار شما قرار می دهیم. تخته‌ها و سکوهای پرش و نیز تمامی تجهیزات شیرجه بایستی بر اساس قوانین فینا بوده و نود روز قبل از مسابقات توسط یکی از نمایندگان فینا و یکی از اعضای کمیته فنی شیرجه(Technical Diving Committee) تایید گردد.

تجهیزات شیرجه در روز مسابقه و زمانیکه هیچ مسابقه‌ای در همان استخر برگزار نمی‌شود باید در دسترس کلیه ورزشکاران قرار داشته باشد تا آنها بتوانند تمرین کنند و آمادگی لازم را با آن وسایل بدست آورند، البته باید در زمانی باشد که در آن استخر مسابقه نهایی شنا یا واترپلو یا توزیع مدال نباشد.

در مسابقات مقدماتی تعیین نوبت شیرجه روندگان بوسیله قرعه کشی انجام می‌شود. در مسابقات نیمه نهایی(semi-finals)شیرجه روندگان به همان ترتیب مقدماتی شیرجه خواهند رفت. درمسابقات نهایی به شرطی که سیستم تورنمنت(T.S) نباشد شیرجه روندگان برعکس مقامهایی که در نیمه نهایی بدست آورده‌اند شیرجه خواهندرفت ولی اگر سیستم تورنمنت باشد شیرجه روندگان باید در تمامی جلسات باقی مانده رقابت براساس معکوس ترتیب امتیازات کلی کسب شده در پایان مسابقات مقدماتی به رقابت بپردازند، در حالیکه امتیازات دو شیرجه رو مساوی باشد نوبت آنها به وسیله قرعه کشی تعیین خواهد شد.

شیرجه روندگان جوانتر از گروه سنی (۱۴و ۱۵ سال) اجازه ندارند در مسابقات المپیک، قهرمانی جهان و کاپ جهانی شرکت کنند. (این گروه سنی شیرجه روندگان، جوانانی را شامل می‌شود که در روز ۳۱ دسامبر سال برگزاری مسابقات سن آنها کمتر از ۱۴ سال باشد.)

 نحوه برگزاری مسابقات

برای انجام یک مسابقه مربیان و شیرجه روندگان باید با تعداد شیرجه و با توجه به اینکه شیرجه از تخته یک متر، تخته سه متر و یا از سکو و از چه ارتفاعی انجام می‌شود آگاه باشند.

درسال ۱۹۲۸ درمسابقات شیرجه المپیک آمستردام هلند قوانینی وضع شدکه شیرجه‌ها به حالت اجباری و اختیاری درآمد و شیرجه‌های اجباری بعد از هر المپیک انتخاب می‌شد.در این مسابقات شیرجه‌ها براساس مسیر چرخش در هوا به طرف جلو یا عقب، معکوس یا از تو و چرخشـهای دورانی یا حول محور طولی ونوع شروع آنها رو به آب و پشت به آب و بالا نس، به شش خانواده تقسیم شدند.

در سال ۱۹۵۶ در مسابقات المپیک ملبورن استرالیا نحوه شماره گذاری برای شیرجه‌ها به صورتی که اکنون در اختیار ماست شکل گرفت و تا قبل از آن شیرجه‌ها از شماره یک تا پنجاه و شش شماره گذاری شده بود و تمام شیرجه‌هایی که برای مثال از تخته سه متر اجرا می‌شد همگی اختیاری بود و شیرجه‌های پایه و اصلی به ندرت در مسابقات دیده می‌شد و شیرجه روندگان بیشتر تمایل به اجرای حرکات سنگین داشتند و کمتر به اجرای یک شیرجه ساده با مهارت و زیبایی بیشتر اهمیت می‌دادند. تا مقررات شیرجه تکامل یافت و شش خانواده با محدودیت ضریب در مسابقات گنجانده شدند.

خطرات شیرجه

ورزشکاران رشته شیرجه چه از ارتفاع بلند شیرجه روند و چه از ارتفاع کوتاه جزء شجاعترین و هنرمندترین ورزشکاران به حساب می‌آیند و هماهنگی عصب و عضله زیادی را نیاز دارند چرا که جهش آنان از سکوی ۱۰ متری انرژی کافی برای رسیدن به سرعت ۵۵ مایل در ساعت را در لحظه برخورد با سطح آب را فراهم می‌کند.

سرعتی که اگر در هنگام برخورد با آب فرد دچار اشتباه شود و یا کاملا عمود نباشد بسیار خطرناک خواهد بود بطور مثال در مسابقات ۱۹۸۸ المپیک سئول مشاهده گردید هنگامی گرگ لگانیس قهرمان آمریکایی و ستاره مسابقات در حین اجرای حرکات ۵/۲ فرنگی زاویه از تخته سه متر به تخته برخورد نمود وآب استخر را غرق خون کرد. خوشبختانه جراهت وی با چند بخیه بهبود یافت ووی به مسابقات ادامه داد و قهرمان این مسابقات شد. مثال دیگر آنکه دیمیتری سائوتین قهرمان روسی در المپیک گذشته ومسابقات جهانی در همین المپیک ۲۰۰۴ آتن در مسابقات شیرجه هماهنگ از تخته سه متر با تخته برخورد کرد وباعث شد تیم روسیه از مقام اول به مقام یکی مانده به آخر تغییر مکان دهد که باعث حیرت همگان در این رشته شد. به هر حال در المپیک ۲۰۰۴آتن نیز مسابقات به همین شکل برگزارگرید و با توجه به اینکه ۳۰مدال در این رشته‌ها توزیع می‌شد اکثر کشورهای صاحب نام شیرجه مثل: چین، آمریکا وروسیه کوشیدند تا با برنامه ریزی صحیح در این مسابقات مدال بیاورند.

             خطراتی که ممکن است در هنگام شیرجه رفتن پیش آید:

     ۱.ورود بد به آب: معمولاً آسیب‌های که در اثر برخورد ناشیانه با آب پیش می‌آیدجدی وخطر ناک نیست و ممکن است چند لحظه سوزش در بدن ایجاد شود ولی در مدت کوتاهی بر طرف می‌شود. اگر پاها هنگام ورود به آب بیش از حد برگردد ویا زود تر از زمان لازم شیرجه رو بدنش را بطف بالا قوس دهد یعنی قبل از اینکه بدنش کاملا در آب فرو رودبطف سطح آب بیاید ممکن است ضربه شدیدی به مهره کمرش وارد شود.

       ۲.برخورد به تخته یا سکوی پرش: به طور کلی صدماتی که در اثر برخورد با تخته یا سکوی پرش پیش می‌آید، به ناحیه سر محدود می‌شود واین مسئله اغلب شامل شیرجه‌های گروه مهتاب (تو) وفرنگی می‌با شد که به علت خطای جدا شدن از سکو یا تخته پرش پیش می‌آید وگاهی بسیار جدی می‌باشد اما به ندرت اتفاق می‌افتد، در حال جراهت وارده بر سررا باید جدی گرفت و درصدد معالجه پزشکی برآمد.

        ۳. فشار وارده به گوش‌ها: افرادی که به زکام یا ناراحتی‌های گوش یا سرما خوردگی مبتلا هستند نباید به عمق سه متری آب بروند چون ممکن است که گوش داخلی دچار عفونت شده یا پرده صماخ گوش پاره شود. فشار آب همراه با عمق آب افزایش می‌یابد به طوری که سرعت افزایش آن برای هر فوت (۳٪متر) حرکت به طرف پایین می‌باشد.

        ۴.برخورد به کف استخر با عمق کم آب ویا اشیاء زیر آب: بزرگترین خطری که افراد را در زمان شیرجه رفتن تهدید می‌کند این است که از ناحیه سر با کف استخر یا اشیاء زیر آب در محل‌هایی که شناخته شده نمی‌باشند، برخورد نماید. این مسئله در بسیاری موارد موجب فلج نسبی به علت آسیب دیدگی نخاع ودر موارد شدید منجر به مرگ خواهد شد. البته چنین اتفاقی به ندرت برای شیرجه روندگان در مسابقات پیش می‌آید زیرا عمق آب با قوانین ومقررات رسمی مطابقت دارد.

           عواملی که عمق این آب را تعیین می‌کند ومی‌توان آن را مورد بررسی قرار داد عبارتند از:

       ۱.قد شیرجه رونده: برای جلو گیری از صدمات نباید هیچ گونه شیرجه‌ای بطور عمودی (حتی در مورد لبه استخر) اجرا گرددکه عمق آن کمتر از قد شیرجه رو در حالت کشیده یعنی بازوها در بالا ی سر قرار داشته باشد. زمانی که بدن به طرف کف استخر حرکت می‌کند ودر آب غوطه ور می‌شود، با نیروی پر تاب آب به طرف سطح مواجه می‌شود ونیروی حرکتی زیادی برای رفتن بیشتر به عمق آب نیازمند خواهد بود.

       ۲.فاصله افت: اگر ارتفاع مشخص ومعینی را در نظر بگیریم، همه شیرجه روندگان بدون توجه به وزن بدنشان با یک سرعت وارد آب خواهند شد. شتاب زمان ورود به آب فقط به فاصله افت بستگی دارد. از انجا که نیروی حرکتی فر آیند حجم وشتاب بدن در زمان ورود به آب است شیرجه رفتن از ارتفاع زیاد نیز شتاب لحظه ورود به آب را افزایش داده وآب برای خنثی نمودن نیروی حرکتی زیاد به عمق بیشتری نیازمند خواهد بود.

          ۳.زاویه ورود وعمق آب: زمانی که از لبه استخر یا سکوهای پرش کم ارتفاع به درون آب شیرجه زده می‌شود می‌توان از هر زاویه‌ای از زاویه نزدیک به خط عمود گرفته تا زاویه نزدیک به خط افق وارد آب شد.وظیفه شیرجه رونده این است که قبل از هر اقدامی در جهت شیرجه رفتن به درون آب عمق آب را برسی کند. پرش به طور عمودی با پا به درون آب سریعترین روش رسیدن به کف استخر است واین کار بهترین امتحان برای سنجش عمق آب می‌باشد. اگر عمق آب کم بود و امکان ورود عمودی به آب وجود نداشته باشد باید زاویه ورود به اب را متناسب با عمق آن تغییر داد.

اگر شیرجه رونده‌ای با زاویه ۶۰ درجه نسبت به عمق آب شیرجه برود عمق آب باید ۵ فوت ۷ اینچ (۷۰/۱متر) باشد واگر با زاویه ۳۰ درجه وارد آب شود به عمق ۴ فوت (۲۰/۱ متر) نیاز می‌باشد واگر با زاویه ۱۵ درجه شیرجه برود عمق ۲ فوت(۶۰/۱ متر) نیاز می‌باشد.

 منابع

۱-وبسایت شیرجه ایرانیان

۲-کتاب آموزش شیرجه ترجمه و تالیف مهرداد هجیر