سی زا Seiza

سی زا Seiza

کریستوفر کیلی Christopher Caile

سی زا حالتی از زانو زدن است که در آغاز و پایان  تمامی کلاس های ورزش های رزمی اجرا شده و با تعظیم کردن به نشانه احترام به مربی و سایر  ورزشکاران مرتبط می باشد. در این حالت زانوها با زاویه 180 درجه خم شده و ماهیچه ساق پا زیر ران قرار گرفته و فرد روی پاشنه های خود می نشیند و انگشتان پا به حالت مستقیم قرار می گیرد.

امروزه کمتر به این حالت می نشینند و دلیل آن دردی است که از این نوع نشستن در ناحیه قوزک پا حاصل شده و احساس ناراحتی در پاها که در اثر نشستن طولانی مدت در این حالت به وجود می آید. و چنان چه غربی ها مدت طولانی در این حالت قرار گیرند دچار خواب رفتگی در پاها می شوند.

پس چرا به این حالت می نشینیم و فایده آن چیست؟

در غرب اکثر مردم بر روی صندلی می نشینند و یا روی مبل لم می دهند. هیچ تاریخچه ای از نشستن در حالت زانو زده روی زمین، وجود ندارد. آیا سی زا چیزی فراتر از محصول فرهنگی آسیایی ها می باشد؟

در ژاپن این نوع نشستن از آداب و رسوم خوب این کشور محسوب می شود.

در کاراته – دو مدرن، آیکیدو، کونگفو و ورزش های رزمی دیگر این آداب و رسوم وسیله ای برای نشان دادن احترام، ایجاد نظم و پرورش جسم و ذهن می باشد. در واقع این ادای احترام به فن و علم خود، مربی و سایر ورزشکاران است. این کار نوعی پیروزی روح بر نفس و پذیرش اهمیت تمام افراد گروه می باشد. همچنین این آداب ورسوم باعث ایجاد نظمی ناخودآگاه در ذهن و توسعه روح می شود.

اما سی زا و آداب و رسوم همیشه این هدف را دنبال نمی کنند. بسیاری از عناصر موجود در آداب و رسوم این کشور در طی دوران جنگ مسلحانه ( تقریبا قرن 12 تا 17 ) به وجود آمدن دکه از این قرار بودند: جای قرار گرفتن دست ها، چگونگی تعظیم کردن، راه رفتن، نشستن، مکان نشستن و حدود فاصله مناسب با دیگران .. که همگی آنها ارتباط زیادی با تمرینات شمشیر بازی و دیگر فنون با اسلحه و همچنین راه کارهای دفاع شخصی و توانایی واکنش فوری دارند.

سربازان تقریبا همیشه مسلح بودند و حتی در هنگام خواب نیز اسلحه ای کنارشان قرار داشت. آنها می بایست در هر زمانی آماده نشان دادن واکنش سریع باشند. هنگامی که در داخل و یا خارج شهر بودند، در حین ملاقات دیگران، در حضور فرمانده و مافوق خود، هنگام خوردن و آشامیدن کنار دوستان، در همراهی با دیگران و هنگام نبود به آنها حکم شده بود که همیشه مراقب اطراف خود باشند و برای نشان دادن واکنش و یا دفاع از خود دارای آمادگی کامل باشند.

برخی از سامورایی ها در این زمینه بسیار زیاده روی کردند. داستانی می گوید که میاموتو موساشی Miyamoto Musashi  افسانه ای ( سال 1600 ) و سامورایی بدون مربی که به خاطر پیروزی های بی شمارش مشهور شده بود، آن قدر از ترک اسلحه خود واهمه داشت که حتی به حمام سنتی نمی رفت.

در همین رابطه چنان چه سی زا به روش نادرستی اجرا می شد و یا فرد زانو زننده نسبت به موقعیت نشستن خود سهل انگاری می کرد، آن گاه شاهد نتایج بسیار بدی بودیم. در دوئل با یک شمشیر کوتاه و نیز ( یا یک چاقوی کوتاه ) اغلب سلاح در سمت چپ و به فاصله چند اینچی دستان شان قرار می گرفت. چنان چه این نبرد در فضایی باز صورت می گرفت آنها شمشیر بلندی را نیز با خود حمل می کردند که در سمت چپ شان و در یک حمایل نظامی قرار داشت و یا پشتشان بسته شده بود.

جنگ جویان در این اندیشه بودند که چگونه می توان در حالت سی زا یا موقعیت های دیگر اسلحه خود را بیرون بکشند و یا در هنگام حمله دفاع کنند و یا ضربه بزنند. امروزه فن شمشیر کشیدن به نام آی ایدو iaido  مشهور است.

چنان چه در موقعیت سی زا قرار دارید و می خواهید برخیزید بهتر است پای راست را به سمت جلو ببرند . این کار برخاستن و شمشیر کشیدن را تسهیل کرده و به ورزشکار امکان حرکت بیشتر و کم کردن فاصله با حریف را می دهد. برخاستن از حالت سی زا شمشیر کشیدن و غلاف کردن آن همگی به سرعت یک چشم بر هم زدن انجام می شود. این تکنیک صحیح سی زا است که چنین امکانی را فراهم می سازد. همچنین بسیاری از جنگ جویان از سی زا، دفاع با دست خالی در برابر ضربه شمشیر و حملات دیگر را آموختند. یک مدافع قادر است برای پشیگیری از برخورد سلاح و یا کنترل آن در هنگام پرتاب بلافاصله به یک سمت بچرخد. ( توجه داشته باشید که در هنگام پرتاب سلاح نباید فاصله زانوها در حین پرتاب زیاد باشد در غیر این صورت تعادل بر هم می خورد) و یا به سمت بازوی پرتاب کننده سلاح رفته و قبل از پرتاب به آن بازو ضربه بزند و یا جهت آن را کنترل کند. امروزه بسیاری از تکنیک های دفاع شخصی با دست خالی در دیاتو ریو diato ryu آیکیدو، اشکال مختلف جوجیتسو و در فنون دیگر آموزش داده می شود.

اما این مهارت ها در بسیاری از فنون دو do مدرن مانند کاراته  – دو، جودو و فنون دیگر از اهمیت بالا برخوردار نیست. در نتیجه بسیاری از ظرافت های درست زانو زدن و حرکت کردن از بین رفته است. در موارد دیگر تنها شکل ظاهری آن حفظ شده و به خاطر پیدایش فنون جدید و جهت دار دو do هدف، مفهوم و پایه و اساس آن از بین رفته است.

این سیر تکاملی به خودی خود تاسف بار نیست و نباید تکنیک افرادی را که سی زای جدید را اجرا می کنند اشتباه دانست. غربی ها به نشستن به روش سی زا عادت ندارند و فنی که در آن جا تمرین می شود دارای شکل  متفاوتی می باشد.

اصول سی زا سنتی ساده می باشد. به محض نشستن پای چپ خم شده و به عقب حرکت می کند، انگشتان پای چپ روی زمین قرار می گیرد و ساق پا پایین می آید. پای راست به حالت خمیده در جلو قرار می گیرد. همان طور که کفل پایین آورده می شود پای راست به عقب کشیده می شود، حال هر دو پا توسط انگشتان بالا نگه داشته می شوند. در این حالت تنها انگشتان میتوانند به عقب حرکت کنند زیرا پشت پا به حالت افقی و پاها با زاویه بر روی زمین قرار می گیرند. می توان انگشت ها را با فاصله از زمین نگه داشت و یا تنها شست پاها را روی در تماس با زمین قرار داد) دست ها روی ران قرار می گیرد.

موقعیت قرار گرفتن انگشتان پا مهم می باشد. چنان چه پا و پشت پا با انگشتان در یک راستا و به صورت صاف قرار گیرند و اگر فرد بخواهد با یک پا به سمت جلو و یا جهت دیگر حرکت کند امکان حرکت و تعادل از بین می رود. چنین تکنیکی می تواند برای یک سرباز خطرناک باشد. زیرا دشمن با دیدن این بی ثباتی در صدد استفاده از فرصت برآمده و به او حمله می کند.

در برخاستن از حالت سی زا باید ابتدا پای راست حرکت کند. اما چون ابتدا کفل ها بلند می شوند نوک انگشتان هر دو پا روی زمین به عقب کشیده می شود. بنابراین هنگامیکه پای راست به جلو حرکت می کند انگشتان پای مخالف حرکتی قوی، متعادل، سریع و رو به جلو را باعث می شوند. حرکت بدن به سمت جلو که توسط پای راست انجام می شود باعث ایجاد پویایی و حرکتی می شود که هرگونه حمله، دفع ضربه و دفاع با دست خالی و یا خارج شدن از حالت سی زا و ایستادن را امکان پذیر می سازد ( گاهی اوقات در شرایط دفاع با دست خالی ابتدا پای چپ بالا می آید)

سعی کنید آن را امتحان کنید. با انگشتان که به حالت افقی قرار گرفته اند در موقعیت سی زا بنشینید.

سعی کنید سریع و با قدرت به سمت جلو حرکت کرده و یا بایستید. حال همین کار را با انگشتان که به سمت زمین قرار دارد انجام دهید حال تفاوت را احساس می کنید.

نوع دیگر نشستن بدین گونه است که پاهای خود را شکسته و با حرکت یک پا به سمت عقب و انگشتان که به صورت افقی قرار گرفته اند بنشینید. حال می توانید به یک حمله از جلو و یا هل دادن به عقب واکنش نشان دهید. تعادل خود را در این حالت و در مقایسه با زانو زدن سنتی چک کنید.

درست است که در جودو، کاراته- دو، تکواندو و فنون رزمی دیگر پیوند مستحکم بین شمشیر بازی و یا حتی دفاع شخصی با سی زا وجود ندارد، اما انجام تمرینات سیزای سنتی شرایطی عالی را برای آمادگی ذهنی، هوشیاری و توجه به موقعیت و تعادل بدن ایجاد مینماید. همچنین ادغام تکنیک و طرز قرار گرفتن بدن باعث پایدار ماندن ارتباط خصمانه موجود در سناریوی دفاع شخصی میراثی جنگجویان شده و می تواند با ایجاد جوی سنگین در اطراف آن باعث شود که این فن به فراموشی سپرده شود.

دنیای کاراته / سال هشتم/ شماره 83/ فروردین 1390/ ص 37- 39