تاریخچه و قوانین اسنوکر

اسنوکر (به انگلیسی: Snooker) شکلی از بیلیارد است که روی میز بزرگی پوشیده از ماهوت سبز که دارای شش حفره (پاکت pocket) است بازی می‌شود. چهار پاکت در چهارگوشه میز و دو پاکت دیگر در وسط کنارهٔ میز قرار دارند. رنگ سبز رویه میز نشانی از دورانی‌ست که بازی بر روی چمن انجام می‌شده‌است؛ در آن زمان ضربه‌ها با عصا زده می‌شده و بعدها به میزهای کنونی و با چوب‌های حرفه‌ای‌تر تکامل یافته‌است. اینکه معنای اسنوکر چیست باید گفت در فرهنگ لغت انگلستان به معنی زیرک، مارموز و… هست و معنی آن در بازی پنهان کردن، از دسترس دور کردن، سد کردن و ماسک کردن است.

میزهای این بازی در اندازه‌های مختلفی تولید می‌شود از جمله 10 ft × 5 ft, 9 ft × 4.5 ft, 8 ft × 4 ft, 6 ft × 3 ft و 4 ft × 2 ft. معمولاً درازای میز دو برابر پهنای آن است.

اندازه میز استاندارد برای بازی‌های رسمی، ۱۱ فوت در ۵ فوت یا معادل ۳۳۵/۲۸ در ۱۵۲/۴ سانتی‌متر است که شامل ۶ پاکت در کناره هاست. ۴ پاکت در کنج‌ها و دو پاکت در وسط باند طولی قرار دارند. طول میز بیلیارد در سمت راست و چپ به اندازه چند میلی‌متر تفاوت دارد. سمت راست میز که توپ زرد قرار می‌گیرید بزرگتر و سمت چپ میز که توپ سبز قرار می‌گیرد کوچکتر است.

بازی اسنوکر شامل ۲۱ توپ است. ۱۵ توپ قرمز رنگ، یک توپ سیاه، یک توپ صورتی، یک توپ آبی، یک توپ قهوه‌ای، یک توپ سبز و یک توپ زرد.

هر توپ قرمز یک امتیاز دارد. سایر توپ‌ها به ترتیب: توپ مشکی = ۷، توپ صورتی = ۶، توپ آبی = ۵، توپ قهوه‌ای = ۴، توپ سبز = ۳ و توپ زرد = ۲ امتیاز است.

داور در ابتدای بازی توپ‌ها را می‌چیند. به این صورت که توپ‌های قرمز به صورتی مثلثی چیده می‌شوند و توپ‌های رنگی در جایگاه مخصوص خود بر روی نقاط سفید رنگ مشخص شده بر روی میز چیده می‌شوند. محل توپ سفید (که به نام «کیوبال» (CueBall) نیز شناخته می‌شود) را بازیکن شروع‌کننده تعیین می‌کند. این محل نمی‌تواند خارج از نیم دایره مشخص شده (که به D معروف است) باشد.

قاعده کلی این بازی به این صورت است که بازیکنان بایستی ابتدا تمام توپ‌های قرمز را پاکت کنند (یعنی داخل سوراخ‌ها بیندازند) و سپس توپ‌های رنگی را پاکت کنند. برای پاکت کردن توپ‌های رنگی ترتیب خاصی وجود ندارد. البته باید توجه داشت که در صورتی که توپ رنگی پیش از پاکت شدن تمام توپ‌های قرمز وارد سوراخی شوند، آن توپ به محل اصلی خود در ابتدای بازی بازگردانده خواهد شد امّا در صورتی‌که توپ‌های قرمز تمام شده باشند، پاکت کردن توپ‌های رنگی تا آخرین آن‌ها ادامه می‌یابد مگر آنکه حریف از ادامه رقابت انصراف دهد و باخت را بپذیرد.

بازیکنی که بیشترین امتیاز را به‌دست آورد برنده است.

در قوانین نسخهٔ انگلیسی این بازی هر بازیکن پس از زدن هر توپ قرمز مجاز به زدن یک رنگی خواهد بود و حداکثر امتیازی که یک بازیکن قادر به گرفتن آن است ۱۴۷ امتیاز است.

خطاها برای توپ‌های زرد، سبز و قهوه‌ای چهار واحد، آبی ۵، صورتی ۶ و مشکی ۷ واحد است. این خطاها در صورتی که بازیکن به اشتباه به آن‌ها ضربه بزند (توسط توپ سفید، دست، چوب، رست) و همچنین بروز خطاهای دیگر در هنگام و در طول ضربه زدن به توپ‌ها اعلام شده‌است.

اگر توپ سفید هنگام وارد شدن ضربه به هیچ‌یک از توپ‌ها برخورد نکند فُول محسوب شده و ۴ امتیاز برای حریف محسوب خواهد شد.

حالتی که توپ سفید با یک توپ دیگر به هم چسبیده باشند، به آن تاچ (یا لمس) گفته می‌شود و در تاچ با توپ قرمز بازیکنی که نوبت ضربه‌اش است می‌تواند توپ را به هر سمتی که می‌خواهد بزند چرا که در ابتدا ضربه‌ای برای او محاسبه خواهد شد، لازم است ذکر شود که در هنگام این جداسازی اگه توپی که سفید با آن تاچ شده تکان بخورد خطا (هل دادن) رخ داده وابسته به اینکه کدام توپ با سفید تاچ بوده (قرمز، زرد، سبز و قهوه‌ای چهار امتیاز خطا، آبی = پنج امتیاز، صورتی = شش امتیاز و سیاه = هفت امتیاز) میزان خطا محاسبه می‌گردد.

•  اصطلاحات بازی اسنوکر:

• گچ: به نوک (تیپ) چوب بیلیارد زده می‌شود تا تماس مناسبی بین چوب و توپ سفید برقرار شود.
• تیپ: بر روی نوک چوب بیلیارد نصب می‌شود تا هم آسیب به چوب نرسد و هم امکان ضربات مختلف و چرخشی را میسر کند. جنس و متریال آن از مواد فشرده و چرم هست.
• چوب: از جنس چوب (ساخته شده از چوب درخت ون (زبان گنجشک و چوب درخت افرا) یا فایبرگلاس بوده و از سر آن برای ضربه‌زدن به توپ سفید (کیوبال) استفاده می‌شود.
• رست: از نظر ظاهری مانند چوب عادی با سر X مانند می‌باشد و هنگامی استفاده می‌شود که توپ سفید در دسترس نباشد.
• مثلث: برای چیدن توپ‌های قرمز در شروع بازی از آن استفاده می‌شود.
• رست و چوب بلند: برای زدن توپ سفید هنگامی که توسط چوب و رست عادی قابل دسترسی نباشد استفاده می‌شود.
• اکستنشن: یا همان ته چوب که جدیداً به جای چوب بلند استفاده می‌شود.
• مگنت: وسیله‌ای است که برای نگهداری گچ از آن در حین بازی استفاده می‌شود.